Bożnica nad Młynówką

Jest w sercu Opola miejsce, którego losy historia nierozerwalnie złączyła z historią opolskich rodów żydowskich. Pośród kamienic przy ul.Szpitalnej, w cieniu górującej kamienicy mieszczańskiej swoje miejsce znalazła niewielka bożnica. Od ponad 170 lat, każdego dnia przegląda się w wodach Młynówki. Poznajcie historię pierwszej opolskiej synagogi.

Synagoga przy ul.Szpitalnej wybudowana została w 1841 roku. Wcześniej niezbyt liczna grupa opolskich Żydów na nabożeństwach spotykała się w klasztorze franciszkanów lub w prywatnych domach. Z czasem przyszła pora na budowę własnej bożnicy. Wybór lokalizacji nie był przypadkowy. Znajdował się blisko Rynku, w sercu miasta. Dodatkowo w sąsiedztwie pięknych zabytkowych kościołów. W nawiązaniu do nich budynek zaprojektowano w stylu historyzującym. Synagoga podzielona była na dwie części. Pierwsza na parterze mieściła szkołę i pomieszczenia biurowe zajęte przez administrację gminy żydowskiej. Na piętrze zaplanowano salę modlitw. W 1893 roku budynek doczekał się niewielkiej rozbudowy. Od strony Młynówki dobudowano cofnięte w głąb działki, reprezentacyjne wejście. Autorem rozbudowy był architekt Feliks Henry – ten sam, który kilka lat później będzie odpowiadał za budowę Nowej Synagogi (jej historię możesz przeczytać tutaj).

Coraz liczniejszej społeczności żydowskiej przestała wystarczać niewielka bożnica. W 1895 roku zapada decyzja o budowie nowej, znacznie większej, po drugiej stronie Młynówki. Ogromne koszty budowy spowodowały, że postanowiono sprzedać dotychczasowy dom modlitw.

Nowym właścicielem została rodzina Raabe. Od lat z powodzeniem prowadzili oni drukarnie oraz znane na całym Śląsku wydawnictwo. Urządzili w nowo zakupionym budynku zakład litograficzny. Dzięki temu budynek ocalał w trakcie Nocy Kryształowej i nie został spalony przez nazistowskie bojówki – w przeciwieństwie do Nowej Synagogi.

Po wojnie budynek synagogi ma równie interesujących właścicieli. Najpierw trafia w ręce Polskiej Partii Robotniczej, która urządza tu swoje biura. Po wybudowaniu biurowca przy ul.Ozimskiej i wyprowadzce PPR swoje miejsce znajduje tu księgarnia. Działa ona do lat 70. kiedy cały budynek zostaje przeznaczony pod magazyn. Prace remontowe ostatecznie niszczą wszelkie nawiązania do przedwojennej funkcji obiektu. Dość powiedzieć, że wewnątrz pojawia się nawet suwnica… Od 2006 roku budynek jest siedzibą opolskiej redakcji TVP.

Lata mijają, a budynek przy ul.Szpitalnej wciąż towarzyszy kolejnym pokoleniom opolan. Chociaż od dawna nie pełni swej pierwotnej roli to wciąż sprawne oko, dojrzy w wyglądzie budynku pamiątki burzliwej historii. Dziś stara synagoga przypomina o opolskich rodach żydowskich, budowniczych lokalnego przemysłu, których wkład w rozwój miasta możemy obserwować pomimo upływu lat.

TEKST: Grzegorz Bogdoł
fot.[Paweł Szpala]